PARDUS

Özgür yazılım dünyasında projeler çatallanarak ilerleyebilir. GNU projesinin en önemli ürünü olan işletim sistemi çekirdeği LINUX dur. İşletim sistemi hakkında daha genel ve detay bilgiler edinmek isterseniz öncelikle bu yazımı okumanızı öneririm.

 LINUX işletim sistemlerinin temel fonksiyonlarını yerine getiren bir çekirdek yazılımıdır. Finlandiyalı bilgisayar bilimcisi Linus Torvalds tarafından 1991 yılında geliştirilmiş ve daha sonra birbirinden bağımsız binlerce geliştirici tarafından geliştirilmeye devam edilmiştir.

Türkiye'de de devlet kurumlarının lisans ücreti ödemeden, güvenli bir şekilde kullanabilecekleri işletim sistemine ihtiyaç duyulmaya başlandı ve 2003 yılında TÜBİTAK tarafından bu amaçları yerine getirebilecek PARDUS isimli bir işletim sistemi geliştirilmeye başlandı. Pardus'da Linux çekirdeği kullanılmaya karar verildi. Geliştirilen işletim sisteminde bir çok yenilik vardı ve daha da çoğu zamanla eklendi. 2011 yılına kadar Pardus TÜBİTAK tarafından geliştirilmeye devam etti ancak 2011 yılında Pardus'un geliştirilmesine son verildi. Daha sonra 2013 yılında tekrar yeni sürüm yayınlandı ve büyük bir değişim geçirdi. Pardus'u 2011 öncesi ve sonrası diye iki döneme ayırmak bence mantıklı olacaktır. Önce biraz 2011 öncesi dönemi inceleyelim.

Modern işletim sistemlerinde, kurulumu sırasında temel donanımsal ve yazılımsal ayarlarını kendisi yapması beklenir. Bu sebeple Pardus projesi kapsamında ÇOMAR adı verilen bir kurulum ayarı yazılımı geliştirildi ve gayet başarılı bir yazılımdı.

Aynı şekilde modern kişisel işletim sistemlerinde, kullanıcıların yazılımları kolay bir şekilde kurabilmesi, güncelleyebilmesi ve kaldırabilmesi gerekmektedir. Bunun için işletim sistemlerinde paket yönetim sistemleri kullanılır. Programcıların yazdıkları uygulamalar direkt olarak çalıştırılamaz, önce paket yöneticilerine göre derlenmesi gerekmektedir. Pardus'ta kullanılan pisi paket yöneticisi yine özgün ve yerli bir paket yöneticisiydi. Ayrıca Pardus'a kurulacak olan uygulamaların uzantıları .pisi olmalıydı. Bu Windows'da ki .exe dosyalarını kurmakla eşdeğer. Pardus ayrıca .rpm uzantılı dosyaları ve her Linux dağıtımı gibi derlenmemiş dosyaları da destekliyordu.

Pardus kurulduktan sonra masaüstü ortamını kişiselleştirmeye yarayan KAPTAN isimli bir yazılım sizi karşılardı. Bu yazılım sayesinde KDE tabanlı olan masaüstünüzü kişiselleştirebilirdiniz.

İşletim sistemleri açılırken, hangi mod'da açılacağını yöneten bir sistem gerekmektedir. Pardus'ta ki ismiyle MÜDÜR sistemi de yine Pardus'a özgü olarak geliştirildi ve kullanıldı. Bu sistem  Windows'ta ki güvenli mod ile başlatma, normal mod ile başlatma gibi seçenekleri yöneten sistemin Pardus'da ki karşılığı gibi düşünülebilir.

Yine modern işletim sistemlerinden beklenen özelliklerden birisi çok sayıda kullanıcı oluşturabilme özelliğidir. İlk defa UNIX'te gördüğümüz bu özellik bugün her işletim sisteminde görmek mümkün. Pardus'da ki kullanıcı yönetimini sağlayan yazılımda yine özgün bir şekilde yazılmış ve kullanılmıştı.

Tek tek saymaya gerek yok bunlar gibi onlarca özgün yazılım zamanla Pardus için yazılmış ve kullanılmıştı. 2011 yılına gelindiğinde Pardus dünyadaki en büyük 5'inci Linux dağıtımı haline gelmişti ve dünyada bir çok insan bu sistemi kullanıyor hatta programcılar sırf Pardus için çalışacak programlar yazıyordu.

2011 yılında Pardus'un geliştirilmesi durdurulunca Türkiye'den hatta dünyadan bir çok akademisyen, mühendis ve yazılım geliştiricileri tarafından büyük tepki çekti. Projenin durdurulmasının sebeplerini ayrıca konuşmak gerek ancak çok fazla bir şey söylemek istemiyorum :)

Daha sonra proje 2013 yılında tekrar başladı ve yukarıda anlattığım özgün yazılımların hepsi terk edilerek Debian denilen zaten kullanıma hazır bir Linux dağıtımının bir uzantısı olarak sürüldü. Bu olaydan sonra TÜBİTAK ve çeşitli kurumlara çok büyük tepkiler gösterildi. Bugün hala daha biz Pardus severler, 2011 sürümünü ara ara açar özlem duyarız.

Ayrıca bir dönem geliştiriciliğini yaptığım PisiLinux isimli dağıtımdan da bahsetmek istiyorum. Pardus'un özgünlüğü terk edilip Debian tabanına geçmesiyle birlikte dünyadan bir çok yazılımcı ve mühendis PisiLinux ismiyle resmi olmayan bir şekilde Pardus'u gönüllü olarak geliştirmeye devam ettiler. Bu ekip öğrenciler veya çalışan mühendislerden oluştuğu için, boş zamanlarında ve hiçbir karşılık beklemeden bu işi devam ettirmeye çalıştılar. Onlara teşekkürü kendime borç bilirim.