Ufkun Kritiği'nin Analizi

Okan Yıldız'ın 24 Mart 2024 yılında bitirdiği bir sanat eseri olan "Ufkun Kritiği" isimli eserin kısa bir analizi yapılacaktır :))

Ufkun Kritiği

Sanatçı burada İstanbul Anadolu yakasından Prens Adalarının bir kısmını ve Kadıköy Sahillerini gören bir fotoğraf çekmiş ve fon olarak bu fotoğrafı kullanmış. Fotoğrafı güneşin batış saatlerinde, ufuk çizgisinin en belirgin olduğu zamanda çekerek ayrık yapıyı daha da belirginleştirmek istemiş diye düşünmekteyiz.

Sanatçı hem kendisine ait olan nesir yazısını hem de Rıfat Ahmet Moralı'nın "Mümkün mü unutmak güzelim?" isimli şiirini ikiye bölerek ufuk çizgisini ortalayacak şekilde sağa ve sola bölmüş. Burada dikkat çekici olan kısımlardan birisi ne için bu bölümlemeyi yaparken parçaları karşılıklı değil de diyagonal yerleştirdiği hususudur. Zannımızca sanatçı  bunu yaparak total görüntünün ağırlık merkezinin bir tarafta yani yukarıda veya aşağıda birikmesini istememiş keza nesir yazısı şiirden daha uzun olduğundan bunları karşılıklı yerleştirmek esere bakan için bir tarafa odaklanmayı diğer tarafı ise ihmal etmeyi sağlardı.

Gök ve denizin pembemsi bir renge büründüğü fotoğrafta, sanat eseri için seçilen şiirin biz çok isabetli olduğunu düşünmekteyiz. Ayrıca sanatçının yazdığı nesir yazısında da hem şiire hem fotoğrafa atıflı kısımlar bulunmakta bu da komple bir sanat zevki yaşamanızı kolaylaştırmaktadır.

Nesir yazısının analizine gelecek olursak bu yazıyı çok beğendiğimizi belirtmek isteriz öncelikle. Sanatçı yazısına, ufkun semavi(göksel) ile arzi(yersel) olanı ayırdığını söyleyerek başlıyor ve ardından yersel olanın kusurlu olduğunu, göksel olanın kusursuz olduğunu belirtiyor. Antik çağlardan beri hem doğu hem batı medeneyitlerinde böyle bir inanış vardır. Göksel olan ilahidir yani tanrısaldır. Tanrılar orada bulunmaktadır. O kusursuz, mükemmel olmak zorundadır. Gök kubbenin altındakiler ise kusurulu varlıklardır.

Göksel olan herşey daireseldir, güneş, ay, yıldızlar, gezegenler... O zaman mükemmel şekilde daire olmalıdır antik inanışlara göre. Ayın güzelliği tüm medeniyetlerde bilinir ve edebiyatlara geçmiştir. Ancak ve ancak Galileo çıkınca ayın kusurlu, kraterlerle dolu olduğunu öğrenebileceğizdir fakat din adamları bunu kabu etmeyecek, Galileo'yu afaroz edeceklerdir.

Bu faslı uzatmaya gerek yok, işte sanatçı burada kendisini yersel yani kusurlu görmektedir ve göksel olana erişmek istediğini belirtmektedir. Göksel olana erişmesini ise ufuk çizgisi engellemektedir çünkü ufuk arz ile semayı ayırır. Burada gök ve arz derken neleri sembolleştirdiği tam anlaşılamamaktadır, ilahi bir anlatı mı yoksa bir aşk anlatısı mı yahut başka bir şey mi? Bilinmiyor...

Sanatçı ardından göklerin en güzel olduğu anda ufkun daha da belirdiğini ve hulûliyeti engellediğini söylüyor. Hulûl, nüfuz etmek, sinmek anlamlarına gelir. Tasavvufta ve din felsefesinde Tanrı'nın cismani bir hale bürünmesini, insan bedenine girmesini belirten bir terimdir. Örneğin hristiyan teolojide tanrı, İsa'nın bedenine hulûl olur ve insanlara yol gösterir. Sanatçı bu terminoloji ile çok derin bir mevzuya giriyor ve yer ile göğün birbirine nüfuz edemediğini, ufkun bunu engellediğini söylüyor. Aslında önceki pasajla bir devamlılı söz konusu, eğer tanrısal olan gök ise o zaman hulûl olacak olanda göktür ve yerle birleşebilme kabiliyeti göklere aittir. Yer yalnızca bunu dileyebilir. İşte kendimi yer olarak gören sanatçıda bu durumu bu şekilde anlatıyor ve gök olarak isimlendirdiği şeyin onunla birleşmek istediğini ancak ufuk denilen bir şeyin buna engel olduğunu anlatmaya çalışıyor.

Bu hususlar konuşulurken zihnimize şu sual düşebilir, ne için sanatçı arz dan yani yeryüzünden bahsetmesine rağmen fon olarak arkada deniz ufkunu seçmiş. Ne için bir ova ile göğü ayıran ufuk kullanmamış. Bu soruya verilebilecek en mantıklı yanıtın ise sanatçının içinde bulunduğu imkanlar olduğu kanaatindeyiz. Ayrıca şiir seçiminin uyumu da gayet yerinde olduğundan bu durumun çok rahatsız olmadığını düşünüyoruz. Esenlikle kalınız.